Σελίδες

Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου 2017

Το Φθινόπωρο στην ποίηση

Πολυδούρη Μαρία

Φίλε, τοῦ φθινοπώρου ἦρθεν ἡ Ὥρα
στὴν πόρτα μου ἔξω. Κίτρινο φορεῖ
στεφάνι ἀπὸ μυρτιά. Στὰ νικηφόρα
χέρια της μία κιθάρα θλιβερή

Κιθάρα παλαιϊκὴ ποὺ κλεῖ πληθώρα
μέσα της ἤχους καὶ ἤχους. Ἱερὴ
κοιτίδα. Κάθε πόνος, κάθε γνώρα
ποὺ ἦταν γλυκιὰ καὶ γίνηκε πικρή,

Ἦχος μέσ᾿ στὴν καρδιά της ἀποστάζει.
Φίλε, τοῦ φθινοπώρου ἡ Ὥρα ἐκεῖ
στὴν πόρτα μου ἦρθε δίχως νὰ διστάζη
Καὶ τὸ κιθάρισμά της πότε πότε
σὰ νἄτανε ἡ φωνή σου ἡ μυστικὴ
τοὺς στίχους σου ποὺ μοῦ τραγούδαες τότε.


Γιάννης Ρίτσος, Σαββατόβραδο στη συνοικία τού φθινοπώρου (απόσπασμα)
Απόψε νοιώθω πως οι κύκνοι κρυώνουν.
Ένα πλοίο παιδικό έφυγε.
Το νερό είναι παγωμένο. Ένας κρίνος νυστάζει.
Πού είσαι; Κλείσε το παράθυρο. Δίπλωσε τη σημαία
Φωτιά ερημική στο βραδινό βουνό. Δεν είναι
βοσκοί να θυμηθούν. Δεν είναι τίποτα
να ζεσταθεί. Τίποτα εκτός απ' την ίδια τη φωνή σου
που ενθαρρύνει σιγά τον εαυτό της.
Κι όμως είναι πολύ απλό αυτό που σου λέω.
Σα να κατεβαίνεις πιασμένος απ' το χέρι του ίσκιου πολλά σκαλοπάτια.
Πολλά σκαλοπάτια. Τότε μάζευες τα πανιά του ανέμου σαν ένας εύθυμος ναύτης
κ' ήξερες πως κάθε Κυριακή
στο προαύλιο με τα' άσπρα και μαύρα πλακάκια
οι μικροί άγγελοι βάφαν τα σκολιανά παπούτσια τους
και τραγουδούσαν κείνο το παλιό ποιμενικό τραγούδι. Μήτε που το θυμάμαι.
Μη το θυμάσαι τάχα εσύ; Κάθε πρωί Κυριακής.
Από τη συγκεντρωτική έκδοση Ποιήματα [Α' Τόμος] (1978)

"Είμαι φτωχός" - ποίηση: Βύρων Λεοντάρης 
Λησμονημένες χαραυγές ζητούν τα βλέφαρά σου
σε ντύνει ο ίσκιος της αγάπης μου χλωμός
δεν έχω χρώμα προσμονής – είμαι φτωχός
δεν έχω βήματα να ’ρθώ στην άκρη της καρδιάς σου

Αγέρηδες από τα πεθαμένα χαμομήλια
χτυπούν την πόρτα που χαράζει ο λογισμός
το σχήμα του αποχωρισμού – είμαι φτωχός
δεν έχω ούτε μια χαρακιά ηδονής πάνω στα χείλια

Πίσω από τις αστέρινες της νύχτας χαραμάδες
κοιτάζω πάντα την αγάπη μοναχός
έχει το μέτωπο αυγινό – κι είμαι φτωχός
δεν έχω ένα παράθυρο να μην κοιτά στη λύπη

Έρχονται τα πουλιά από τη γωνιά της άρνησής σου
κι έτσι σκληρά μού κελαηδούν : που είναι ο λωτός ;
Αχ, δεν μπορώ να σε ξεχάσω – είμαι φτωχός
δε θα ’χω χέρια δίχως την αφή της θύμησής σου

Θα ’μαι τυφλός μέσα στη λύπη δίχως τ’ όραμά σου
χωρίς την πίκρα της φυγής σου πιο ορφανός
έχεις μια θάλασσα πλατιά – κι είμαι φτωχός
δεν έχω μήτε στάχτη να χαράξω τ’ όνομά σου

Δεν θα ’χω σκέψη δίχως την ομίχλη απ’ τ’ όνειρό σου
κι ας μη με ξέρει διόλου ο ύπνος σου ο γλυκός
δεν έχω ελπίδα ζεστασιάς – είμαι φτωχός
της νιότης μου το σύννεφο λιώνει στο πρόσωπό σου

Χωρίς τη μοναξιά μου θα ’μουνα πιο μόνος
χωρίς τη σιωπή μου ακόμα πιο βουβός
γι’ αυτό ποτέ μη ξαναρθείς – είμαι φτωχός
δε φτάνει και για σε ο μικρός κι απέραντός μου πόνος

Ούτε ένα αστέρι μακρινό δε θα ’χω να σου δώσω

δεν έχω κλείσει την καρδιά – μα είμαι φτωχός
πού να ’βρω άλλο φθινόπωρο στα μάτια, να σου δώσω;
https://pampalaionero.wordpress.com/

Ἦρθε μία θύμησι...Νίκος Καββαδίας (Ανένταχτα)

Ἦρθε μία θύμησι παληὰ πολὺ καὶ χτύπησε
τὴν πόρτα τῆς θλιμμένης τῆς ψυχῆς μου ...
Ἦταν ἕνα θλιμμένο δειλινό.
Ξερὰ τὰ φύλλα χάμω πέφτανε.
Οἱ γερανοὶ στὸ νότο πέταγαν.

Μέσ᾿ στὴ γαλήνη τὰ καράβια ἀρμενίζαν
καὶ σὺ φτωχὴ ψυχὴ κάτι περίμενες ...
Στὸ πέλαγο ἡ γολέτα τῶν ὀνείρων σου ταξίδευε.
Στὸ πέλαγο ἡ γολέτα τῶν ὀνείρων σου βυθίστηκε.
Καὶ κεῖνο ποὺ περίμενες τὸ πήρανε
οἱ γερανοὶ στὸ μακρινὸ ταξίδι τους.
Μὲ τὰ ξερόφυλλα τὸ πῆρε ὁ ἀγέρας τοῦ φθινοπώρου
τὸ κλέψαν τὰ καράβια τὰ λευκόπανα.
Φτωχὴ ψυχὴ ... Προσμένοντας ἀπόμεινες.




[Τί να σου πω, φθινόπωρο…] 

Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928)
Τι να σου πω, φθινόπωρο, που πνέεις από τα φώτα

της πολιτείας και φτάνεις ως τα νέφη τ' ουρανού;

Ύμνοι, σύμβολα, ποιητικές, όλα γνωστά από πρώτα,

φυλλορροούν στην κόμη σου τα ψυχρά άνθη του νου.


Γίγας, αυτοκρατορικό φάσμα, καθώς προβαίνεις

στο δρόμο της πικρίας και της περισυλλογής,

αστέρια με τιο πρόσωπο, με της χρυσής σου χλαίνης

το κράσπεδο σαρώνοντας τα φύλλα καταγής,

είσαι ο άγγελος της φθοράς, ο κύριος του θανάτου,

ο ίσκιος που, σε μεγάλα βήματα· φανταστικά,

χτυπώντας αργά κάποτε στους ώμους τα φτερά του,

γράφει προς τους ορίζοντες ερωτηματικά...


Ενοσταλγούσα, ριγηλό φθινόπωρο, τις ώρες,

τα δέντρα αυτά του δάσους, την έρημη προτομή.

Κι όπως πέφτουνε τα κλαδιά στο υγρό χώμα οι οπώρες,
ήρθα να εγκαταλειφθώ στην ιερή σου ορμή.

Φθινόπωρο (Μίλτος Σαχτούρης)

Τι γυρεύει το κορίτσι
Στο σκοτάδι της καρέκλας;

Γρήγορα

Καθώς νυχτώνει το φθινόπωρο

Γδύνεται

Με σύννεφα μπροστά στα μάτια

Με τη βροχή μέσ’ στο κεφάλι

Με τη βελόνα στην καρδιά

Βγάζει τις κάλτσες

Βγάζει τα λουλούδια

Πετάει το φωτοστέφανο

Έξω τα φύλλα του καιρού

Βάφονται μέσα στο αίμα.

Τὸ φύλλο τῆς λεύκας-Γ.Σεφέρης

Ἔτρεμε τόσο ποὺ τὸ πῆρε ὁ ἄνεμος
ἔτρεμε τόσο πῶς νὰ μὴν τὸ πάρει ὁ ἄνεμος
πέρα μακριὰ
μιὰ θάλασσα
πέρα μακριὰ
ἕνα νησὶ στὸν ἥλιο
καὶ τὰ χέρια σφίγγοντας τὰ κουπιὰ
πεθαίνοντας τὴν ὥρα ποὺ φάνηκε τὸ λιμάνι
καὶ τὰ μάτια κλειστὰ
σὰ θαλασσινὲς ἀνεμῶνες.
Ἔτρεμε τόσο πολὺ
τὸ ζήτησα τόσο πολὺ
στὴ στέρνα μὲ τοὺς εὐκαλύπτους
τὴν ἄνοιξη καὶ τὸ φθινόπωρο
σ᾿ ὅλα τὰ δάση γυμνὰ
θεέ μου τὸ ζήτησα.

Ένας λόγος για το καλοκαίρι-Γιώργος Σεφέρης

Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο, το καλοκαίρι
σαν ένα τετράδιο που μας κούρασε γράφοντας μένει
γεμάτο διαγραφές αφηρημένα σχέδια
στο περιθώριο κι ερωτηματικά, γυρίσαμε
στην εποχή των ματιών που κοιτάζουν
στον καθρέφτη μέσα στο ηλεχτρικό φως
σφιγμένα χείλια κι οι άνθρωποι ξένοι
στις κάμαρες στους δρόμους κάτω απ' τις πιπεριές
καθώς οι φάροι των αυτοκινήτων σκοτώνουν
χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.
Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε
στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες.

Κι όμως αγάπησα κάποτε τη λεωφόρο Συγγρού
το διπλό λίκνισμα του μεγάλου δρόμου
που μας άφηνε θαματουργά στη θάλασσα
την παντοτινή για να μας πλύνει από τις αμαρτίες·
αγάπησα κάποιους ανθρώπους άγνωστους
απαντημένους ξαφνικά στο έβγα της μέρας,
μονολογώντας σαν καπετάνιοι βουλιαγμένης αρμάδας,
σημάδια πως ο κόσμος είναι μεγάλος.
Κι όμως αγάπησα τους δρόμους τούς εδώ, αυτές τις κολόνες·
κι ας γεννήθηκα στην άλλη ακρογιαλιά κοντά
σε βούρλα και σε καλάμια νησιά
που είχαν νερό στην άμμο να ξεδιψάει
ο κουπολάτης, κι ας γεννήθηκα κοντά
στη θάλασσα που ξετυλίγω και τυλίγω στα δάχτυλά μου
σαν είμαι κουρασμένος - δεν ξέρω πια πού γεννήθηκα.

Μένει ακόμα το κίτρινο απόσταγμα το καλοκαίρι
και τα χέρια σου γγίζοντας μέδουσες πάνω στο νερό
τα μάτια σου ξεσκεπασμένα ξαφνικά, τα πρώτα
μάτια του κόσμου, κι οι θαλασσινές σπηλιές·
πόδια γυμνά στο κόκκινο χώμα.
Μένει ακόμα ο ξανθός μαρμαρωμένος έφηβος το καλοκαίρι
λίγο αλάτι που στέγνωσε στη γούβα ενός βράχου
λίγες βελόνες πεύκου ύστερα απ' τη βροχή
σκόρπιες και κόκκινες σα χαλασμένα δίχτυα.

Δεν τα καταλαβαίνω αυτά τα πρόσωπα δεν τα καταλαβαίνω
μιμούνται κάποτε το θάνατο κι έπειτα ξανά
φέγγουν με μια ζωή πυγολαμπίδας χαμηλή
με μια προσπάθεια περιορισμένη ανέλπιδη
σφιγμένη ανάμεσα σε δυο ρυτίδες
σε δυο τραπεζάκια καφενείου κηλιδωμένα
σκοτώνουνται το ένα με τ' άλλο λιγοστεύουν
κολλούν σα γραμματόσημα στα τζάμια
τα πρόσωπα της άλλης φυλής.

Περπατήσαμε μαζί μοιραστήκαμε το ψωμί και τον ύπνο
δοκιμάσαμε την ίδια πίκρα του αποχωρισμού
χτίσαμε με τις πέτρες που είχαμε τα σπίτια μας
πήραμε τα καράβια ξενιτευτήκαμε γυρίσαμε
βρήκαμε τις γυναίκες μας να περιμένουν
μας γνώρισαν δύσκολα, κανείς δε μας γνωρίζει.
Κι οι σύντροφοι φόρεσαν τ' αγάλματα φόρεσαν τις γυμνές
άδειες καρέκλες του φθινοπώρου, κι οι σύντροφοι
σκοτώσανε τα πρόσωπά τους· δεν τα καταλαβαίνω.
Μένει ακόμα η κίτρινη έρημο το καλοκαίρι
κύματα της άμμου φεύγοντας ως τον τελευταίο κύκλο
ένας ρυθμός τυμπάνου αλύπητος ατέλειωτος
μάτια φλογισμένα βουλιάζοντας μέσα στον ήλιο
χέρια με φερσίματα πουλιών χαράζοντας τον ουρανό
χαιρετώντας στίχους νεκρών σε στάση προσοχής
χαμένα σ' ένα σημείο που δεν τ' ορίζω και με κυβερνά·
τα χέρια σου γγίζοντας το ελεύθερο κύμα.
Φθινόπωρο, 1936
Το «“Les Feuilles mortes»” («Τα πεθαμένα φύλλα«) γράφτηκε το 1945. 
Τους στίχους έγραψε ο ποιητής, και σεναριογράφος, Jacques 
Prévert και τη μουσική ο Joseph Kosma. Ο Yves Montand, 
μαζί με την Irène Joachim, ερμηνεύουν το “Les feuilles 
mortes“ το 1946 στην ταινία «Les Portes de la Nuit». 
 Aπό τη διασκευή αυτού του τραγουδιού προέκυψε το 
δημοφιλές «Autumn Leaves».

Κώστας Ριτσώνης)Jacques Prévert, «Τα πεθαμένα φύλλα», (μετφρ.: 
Ω! θα’θελα τόσο πολύ να τις θυμάσαι
Τις μέρες τις ευτυχισμένες που ’μασταν μαζί
Κείνη την εποχή τι όμορφα που ήταν
Κι ο ήλιος από σήμερα ήτανε πιο καυτός
Τα πεθαμένα φύλλα τα μάζευε το φτυάρι

Βλέπεις εγώ δεν το’χω ξεχασμένο
Oι αναμνήσεις παρέα με τις λύπες
Για να τις πάρει μακριά ο βορινός αέρας
Μέσα στην κρύα νύχτα και τη λησμονιά
Βλέπεις εγώ δεν το’χω ξεχασμένο
Το τραγούδι που μου τραγουδούσες

Ένα τραγούδι είναι που μας μοιάζει
Με αγαπούσες και σε αγαπούσα
Και ζούσαμε κι οι δυο μαζί
Μα όσους αγαπιούνται η ζωή τους χωρίζει
Αθόρυβα με τόση ηρεμία
Και η θάλασσα σβήνει πάνω στην αμμουδιά
Των ερωτευμένων τα βήματα που χάνονται

Ένα τραγούδι είναι που μας μοιάζει
Με αγαπούσες και σε αγαπούσα
Και ζούσαμε κι οι δυο μαζί
Με αγαπούσες και σε αγαπούσα
Αθόρυβα με τόση ηρεμία
Και η θάλασσα σβήνει πάνω στη αμμουδιά
Των ερωτευμένων τα βήματα που χάνονται
Πόθος=Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888-1944)
Βαθὺ χινόπωρο γοερό, πόσο καιρὸ σὲ καρτερῶ,
μὲ τὶς πλατιές, βαριές σου στάλες
τῶν φύλλων ἄραχλοι χαμοί, τῶν δειλινῶν ἀργοὶ καημοί,
ποῦ μὲ μεθούσατε τὶς ἄλλες...
Τὰ καλοκαίρια μ᾿ ἕψησαν καὶ τὰ λιοπύρια τὰ βαριά,
κι οἱ ξάστεροι οὐρανοὶ οἱ γαλάζοι:
ἀπόψε μου ποθεῖ ἡ καρδιὰ πότε νὰ ῾ρθεῖ μέσ᾿ τὰ κλαριά,
ὁ θεῖος βοριὰς καὶ τὸ χαλάζι!
Τότε, γερτὸς κι ἐγὼ ξανά, μέσ᾿ τὰ μουγγὰ τὰ δειλινά,
θ᾿ ἀναπολῶ γλυκά, -ποιὸς ξέρει-,
καὶ θὰ μὲ σφάζει πιὸ πολύ, σὰν ἕνα μακρινὸ βιολί,
τὸ περασμένο καλοκαίρι...
ΤΗΣ ΕΞΟΧΗΣ-Τάσος Λειβαδίτης
Τα πιο ωραία που ζήσαμε τώρα μας παιδεύουν με τις αναμνήσεις και προσπαθούμε να τα ξεχάσουμε
οι κάμαρες γέμισαν άχρηστα έπιπλα, δαντέλες από άλλους καιρούς, επιστολές που δε στάλθηκαν
το βράδυ η σελήνη με παίρνει απ’ το χέρι και γυρίζουμε στο παλιό οικοτροφείο,
από κάποιο παράθυρο ακούγονται οι βαριές λέξεις ενός ζευγαριού που είχε κάποτε αγαπηθεί με πάθος.
Όλα τελειώνουν και μόνο το φθινόπωρο παραμένει αιώνια νέο σαν τα πιο λυπημένα ποιήματα.
Είμαι μόνος. Η εξοχή ευωδιάζει. Ακούγεται το τραίνο που έρχεται κι ακουμπάω το κεφάλι μου στις ράγες.
Κάποτε θα ξανασυναντηθούμε.
«ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ»,
«Φθινόπωρο». 
Το φθινόπωρο θα μαζέψω όλα τα φύλλα στην πόρτα μου
να γείρει η χαμένη ζωή μου.

Τάσος Λειβαδίτης ''τα χειρόγραφα του φθινοπώρου''

Νικηφόρος Βρεττάκος - Η αναχώρηση

Κατιφέδες, χρυσάνθεμα, βασιλικά και αρμπαρόριζες,

θαρρούσε κανείς πως ανθίζανε στο λιτό φέρετρό σου,

ως να ρέαν στο βάθος του νερό και πρωί.

Μόλις που αφήναν να ξεβγαίνει από μέσα τους
το πρόσωπό σου, απαλό, γλυκό, αστιγμάτιστο,
χωρίς ίχνος τύψης, σαν φεγγαράκι.

Το κορμί σου λιανό σαν σπαθάκι αγγέλου,

το φέρετρό σου μακρύ, καθώς το πηγαίνανε

πάνω στους ώμους τους, μες στο φθινόπωρο,

κάτω απ' τα δέντρα, δεν έδειχνε θάνατο.
Οι δουλειές σου τελειώσανε. Ζύμωσες, έπλυνες,
συγύρισες όσο περνούσε απ' το χέρι σου
τούτο τον κόσμο. Πόνεσες, γέννησες.
Άφησες μες στην ψυχή μου το γάλα σου.

Μέσ' απ' του ήλιου το μάτι που έφεγγε πάνω σου,

σ' έβλεπε ο Κύριος να φεύγεις χαρούμενη.

...........Δε θήλασες πάνω στην άμμο.
Από τη συγκεντρωτική έκδοση Οδοιπορία, Ποιήματα 1958-1967 (1971) του Νικηφόρου Βρεττάκου

Φ  Θ Ι Ν Ο Π Ω Ρ Ι Ν Ο  Τ Ρ Α Γ Ο Υ Δ Ι


Λυγμοί μακρόσυρτοι
Απ’ τα βιολιά
Του φθινοπώρου
Σφίγγουνε την καρδιά μου


Με τη μονότονη
Θηλιά του πόνου.
Βαριά η ανάσα μου
Τεφρό το χρώμα, και
Του ρολογιού όταν ακούω χτύπο νέο
Μέρες παλιές
Και σιγοκλαίω.
Ύστερα φεύγω μες στο κακό
Το ανεμοβρόχι
Για να με σέρνει
Εκεί κι εδώ
Ίδιος  εγώ
Φύλλο ξερό.
από τη συλλογή Poèmes saturniens, μετάφραση Τζούλια Τσιακίρη
Ο Ι   Κ Υ Κ Ν Ο Ι  Τ Ο  Φ Θ Ι Ν Ο Π Ω Ρ Ο
του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη
Οι κύκνοι το φθινόπωρο ζητάνε τη χαρά τους
γιατί η χαρά τους πέταξε μαζί με τ’ αγιοκαίρι…
Θα ζήσουν τάχα να τη βρουν, την άνοιξη; -Ποιός ξέρει;
…γιατί μπορεί και να χαθούν πριν βρούνε τη χαρά τους…
Απόψε την περίμεναν, σχεδόν  όλο το βράδυ,
ώσπου στο τέλος νύσταξαν κοιτώντας το σκοτάδι,
κι έγειραν και κοιμήθηκαν απάνω στα φτερά τους…

Ράινερ Μαρία Ρίλκε – Φθινόπωρο 

Τα φύλλα πέφτουν, πέφτουν λες από ψηλά,

σαν να ξεράθηκαν οι κήποι τ’ ουρανού·

πέφτουν με μι’ άρνηση στο στόμα του κενού.
Και μες στη νύχτα πέφτει η Γη βαριά,

από τ’ αστέρια προς τη μοναξιά.
Όλοι μας πέφτουμε. Το χέρι αυτό που γράφει.

Δες, όλα γύρω χάνονται στα βάθη.
Είναι όμως Κάποιος που την πτώση αυτή

στα δυο του χέρια στοργικά τη συγκρατεί.


ΓΚΙΓΙΩΜ ΑΠΟΛΛΙΝΑΙΡ- ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

Ένα κλωνάρι από ρεικιά στο χέρι μου ριγεί


Να το θυμάσαι το φθινόπωρο το πεθαμένο


Δε θα ξαναϊδωθούμε πια ποτέ σ’ αυτή τη γη


Πικρή ευωδιά της εποχής κλωνάρι της ρεικιάς
Και να θυμάσαι πως εγώ σε περιμένω

Πως να παλέψει (Χ.Λάσκαρης)


Είναι μια θλίψη το Φθινόπωρο

καθλως αδειάζουν οι ακρογιαλιές

και το νησί ερημώνει΄

και μένει μόνη η ψυχή

με άγριο πέλαγο.

Πώς να παλέψει

με τις άδειες Κυριακές,

την ερημιά των βράχων

και της θάλασσας,

με τις κουρούνες που το δειλινό

στην αποβάθρα κρώζουν.

(ΧΡ.ΛΑΣΚΑΡΗΣ-ΠΟΙΗΜΑΤΑ-Γαβριηλίδης-)

Γ. Σεφέρης, [Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο]
«Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο, το καλοκαίρι
σαν ένα τετράδιο που μας κούρασε γράφοντας μένει
γεμάτο διαγραφές αφηρημένα σχέδια
στο περιθώριο κι ερωτηματικά, γυρίσαμε
στην εποχή των ματιών που κοιτάζουν
στον καθρέφτη μέσα στο ηλεχτρικό φως
σφιγμένα χείλια κι οι άνθρωποι ξένοι
στις κάμαρες στους δρόμους κάτω απ’ τις πιπεριές
καθώς οι φάροι των αυτοκινήτων σκοτώνουν
χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.
Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε
στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες…»
(Γ. Σεφέρης, Ένας λόγος για το καλοκαίρι.
-Ανδρέας Εμπειρίκος, «Εποχές»
(απόσπασμα)
«Τοπία βροχερά του φθινοπώρου, με απώλειαν των νηπενθών
ανθέων, με ακαριαίας πτώσεις φύλλων, και βαθμιαίαν σβέσιν
των φωνών του υψηλού καλοκαιριού, εις παραλίας και αιγια-
λούς όπου το κύμα, ηπίως επελαύνον, εδρόσιζε τα σώματα
με ιριδίζοντας αφρούς, πριν χαμηλώσει η εποχή πάσης ευθα-
λασσίας, πριν πέσει εις την αφάνειαν ο ύψιστος του θέρους μην…»
(Α. Εμπειρίκος, Οκτάνα, Ίκαρος)
-Βίκτωρ Ουγκώ, «Φθινόπωρο»
«Τώρα η αυγή δεν είναι πια σαν πρώτα ξάστερη
τόσο ζεστός δεν είναι πια ο αγέρας
τόσο καθάριος ο ουρανός..
Πέρασαν οι μεγάλες μέρες
τελειώνουν οι χαριτωμένοι μήνες,
αλίμονο, να που τα δέντρα κιόλας κιτρινίζουν!
Με πόσο γρήγορο περπάτημα φεύγει ο καιρός!
Νομίζεις πως τα μάτια μας που θάμπωνε το καλοκαίρι
μόλις επρόλαβαν να δουν τα πράσινα φυλλώματα.
Για όποιον ωσάν κι εμένα ζει με τα παράθυρα ανοιχτά
πικρό είναι το φθινόπωρο
με το βοριά του και την καταχνιά του
και το χαμένο καλοκαίρι φίλος που έφυγε.
«Χαίρετε», λέει τούτη η φωνή που κλαίει μες στην ψυχή μου,
χαίρε γαλάζιε μου ουρανέ που μια ζεστή πνοή χαϊδεύει!
Χαρές του ολάνοιχτου ύπαιθρου
μέσα στα δάση θόρυβοι φτερών,
περίπατοι, ρεματαριές γιομάτες μακρινές φωνές,
λουλούδια, ευτυχίες αθώες των ήρεμων ψυχών,
χαίρετε αυγές! Τραγούδια! Δροσοσταλάσματα κι αχτίδες!
Αφού όλα φεύγουν, ας προσθέσουμε:
ω ευλογημένες και γλυκές ημέρες
ωϊμένα! Θα ξανάρθετε;
Θα με ξαναβρείτε;
(από το «Αντρέα Καραντώνη, «Ξένη λογοτεχνία, Φυσιογνωμίες Γ’, εκδ. Παπαδήμα)

Φθινόπωρο (Μανώλης Ηλιάκης)


Στα φθινοπωρινά ξέφωτα

φθίνω στους κήπους με τις γαζίες

σιωπηλός ανοίγω τα χέρια μου στη βροχή

και βλέπω σκέψεις να ιριδίζουν
σ’ έναν χλωμό ήλιο.



Σκαρφίζομαι παραμύθια

και ανακαλύπτω μαγικά κουτιά

στα δωμάτια που στάζουν όνειρα.
Γλιστρώ ντυμένος στον απόηχο μιας αγκαλιάς
σε οινωπές ερημιές, ερειπωμένος.



Με χέρια αδειανά ακολουθώ

χάρτινες βάρκες στα ρυάκια της βροχής,

επιστρέφω στην απορία μιας σελήνης
στο ξύλινο σπίτι με τις ακακίες
και την αρμονία των αισθήσεων.
Γνωρίζω τον απώτατο έρωτα
και περισυλλέγω τα θραύσματα της σιωπής μου.

Όλα θα πάνε καλά·

όταν πέσει το τελευταίο καφεκίτρινο φύλλο

και το χώμα υγρανθεί αρκετά,

όταν τα χρυσάνθεμα γεμίσουν τα μαλλιά μου
τότε οι αισθήσεις θα ταριχευτούν σε λέξεις,
το φως θα βρει την υπερβατική του αξία
και το μακρινό ταξίδι στ΄ αμφίβολο φως
του δειλινού θ΄αρχίσει.

Κάτω από τα βλέφαρά μου

θα σβήσουν τ΄αστέρια ένα – ένα,

έτσι όπως έσβησε το χινόπωρο

σε μια βιολετιά διάθεση
σ΄ένα άγγιγμα βουρκωμένων ματιών.
(Κική Δημουλά, Ποιήματα, Ίκαρος)«Ένα κίτρινο φύλλο σου
φθινόπωρο,
σ’ έναν άνεμο ράθυμο κάθισε
και μ’ ακολούθησε επίμονα.
Το πήρα
και το κρατώ
σαν κάτι συμβολικό από μέρους σου,
σαν φιλικό αυτόγραφο,
ίσως σαν ένα ((ευχαριστώ))
που διόλου μέρος δεν έλαβα
στο καλοκαίρι τούτο…
Το πήρα
κι εξιχνιάζω
τις φετινές προθέσεις σου
απέναντι μου.»
-Ανδρέας Εμπειρίκος, «Εποχές»
(απόσπασμα)
«Τοπία βροχερά του φθινοπώρου, με απώλειαν των
 νηπενθών
ανθέων, με ακαριαίας πτώσεις φύλλων, και βαθμιαίαν
 σβέσιν
των φωνών του υψηλού καλοκαιριού, εις παραλίας και
αιγια-
λούς όπου το κύμα, ηπίως επελαύνον, εδρόσιζε τα
σώματα
με ιριδίζοντας αφρούς, πριν χαμηλώσει η εποχή πάσης
ευθα-
λασσίας, πριν πέσει εις την αφάνειαν ο ύψιστος του
θέρους μην…»

-Γιάννης Ρίτσος, «Η ραψωδία του γυμνού φωτός»
(απόσπασμα)
VI
«Κοιμήθηκε η βροχή στο λασπωμένο δρόμο
στο λίγο φως με τ’ άρρωστα κορίτσια
πίσω απ’ τα τζάμια του απογεύματος.
Βήμα βαθύ του φθινοπώρου στα προαύλια των
σχολείων
πάνω στις χορταριασμένες πλάκες. Βήμα της βραδιάς
με μια δέσμη σοβαρών αστερισμών έξω απ’ τις
κλειδωμένες πόρτες.
Οι κήποι φεύγουν στην ομίχλη φεύγουν με τους ανέμους
μπλέκονται τα κλαδιά των δέντρων με τα σύγνεφα
ένα πουλί χτυπάει το τζάμι του παραλιακού σπιτιού.
Κανείς δεν είναι να του ανοίξει.
Φύγαν όλοι
με τα καράβια δίχως φώτα. Πού έχουν πάει;
Και το καπέλο του καλοκαιριού κουρελιασμένο
ο σέρνει ο αγέρας στο ακρογιάλι, το χτυπάει στους
βράχους
και μένει μόνο η θάλασσα κάτω απ’ τις αστραπές
μέσα στην πολυθόρυβη ερημιά της…»
(Γιάννης Ρίτσος, «Δοκιμασία, Κέδρος)
Αρθούρος ΡεμπώΦθινοπώριασε
Φθινοπώριασε (σε μετάφραση Χριστόφορυ Λιοντάκη)
“Φθινοπώριασε! – Προς τι όμως ο πόθος για παντοτινό ήλιο; Εμείς είμαστε στρατευμένοι στην ανακάλυψη του θείου φωτός. – Μακριά απ’ τους ανθρώπους  που φθίνουν με τις εποχές.
Φθινόπωρο. Η βάρκα μας μετέωρη μες στην ασάλευτη ομίχλη επιστρέφει στο λιμάνι της δυστυχίας στην απέραντη πολιτεία με τον ουρανό λεκιασμένο από φωτιά και λάσπη. Κουρέλια που σαπίζουν. Μουσκεμένο στη βροχή ψωμί. Μέθη…μέθη…μέθη… Και χιλιάδες έρωτες που με σταύρωσαν. Δε θα σταματήσει πια αυτή η λάμια να εξουσιάζει εκατομμύρια ψυχές και σώματα νεκρών που θα αντιμετωπίσουνε τη θεία κρίση. Ο εαυτός μου… Κοιτάζω πάλι τον εαυτό μου. Κοιτάζομαι ξανά. Το δέρμα μου φαγωμένο από το πύο και την πανούκλα. Στα μαλλιά μου σκουλήκια και στην καρδιά μου παντού σκουλήκια. Ξαπλωμένος ανάμεσα σε άγνωστους  χωρίς ηλικία,  χωρίς αισθήματα… Θα μπορούσα να πεθάνω εδώ… Τι φριχτή ανάμνηση.
Art  by Daniel F. Gerhartz

Οδυσσέας Ελύτης

Ελένη

Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι

Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές
Όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμόν Εσένα!
Κατά πού θ’ απλώσουμε τα χέρια μας τώρα που δε μας λογαριάζει πια
ο καιρός
Κατά πού θ’ αφήσουμε τα μάτια μας τώρα που οι μακρινές γραμμές
ναυάγησαν στα σύννεφα
Τώρα που κλείσανε τα βλέφαρά σου απάνω στα τοπία μας
Κι είμαστε —σαν να πέρασε μέσα μας η ομίχλη—
Μόνοι ολομόναχοι τριγυρισμένοι απ’ τις νεκρές εικόνες σου.

Με το μέτωπο στο τζάμι αγρυπνούμε την καινούρια οδύνη
Δεν είναι ο θάνατος που θα μας ρίξει κάτω μια που Εσύ υπάρχεις
Μια που υπάρχει αλλού ένας άνεμος για να σε ζήσει ολάκερη
Να σε ντύσει από κοντά όπως σε ντύνει από μακριά η ελπίδα μας
Μια που υπάρχει αλλού
Καταπράσινη πεδιάδα πέρ’ από το γέλιο σου ώς τον ήλιο
Λέγοντάς του εμπιστευτικά πως θα ξανασυναντηθούμε πάλι
Όχι δεν είναι ο θάνατος που θ’ αντιμετωπίσουμε
Παρά μια τόση δα σταγόνα φθινοπωρινής βροχής
Ένα θολό συναίσθημα
Η μυρωδιά του νοτισμένου χώματος μες στις ψυχές μας που όσο παν κι απομακρύνονται
Κι αν δεν είναι το χέρι σου στο χέρι μας
Κι αν δεν είναι το αίμα μας στις φλέβες των ονείρων σου
Το φως στον άσπιλο ουρανό
Κι η μουσική αθέατη μέσα μας ω! μελαγχολική
Διαβάτισσα όσων μας κρατάν στον κόσμο ακόμα
Είναι ο υγρός αέρας η ώρα του φθινοπώρου ο χωρισμός
Το πικρό στήριγμα του αγκώνα στην ανάμνηση
Που βγαίνει όταν η νύχτα πάει να μας χωρίσει από το φως
Πίσω από το τετράγωνο παράθυρο που βλέπει προς τη θλίψη
Που δε βλέπει τίποτε
Γιατί έγινε κιόλας μουσική αθέατη φλόγα στο τζάκι χτύπημα
του μεγάλου ρολογιού στον τοίχο
Γιατί έγινε κιόλας
Ποίημα στίχος μ’ άλλον στίχο αχός παράλληλος με τη βροχή δάκρυα
και λόγια
Λόγια όχι σαν τ’ άλλα μα κι αυτά μ’ ένα μοναδικό τους προορισμόν:
Εσένα!
Οδυσσέας Ελύτης. [1940] 2007. Προσανατολισμοί. 15η έκδ. Αθήνα: Ίκαρος.
Το πρώτο μου φθινόπωρο φανήκαν 
Τα κλαράκια μου 
Και κάθισα και μέτρησα κι εγώ 
Τα φυλλαράκια μου 
Στα χέρια τα κουβάλησα τα νιάτα μου
Τα υπάρχοντα
Και φαίνεται του γυάλισα του έρωτα 
Του άρχοντα
Κι άλλο τραγούδι δε θα πω…

Στίχοι:   Ελένη Φωτάκη
Μουσική:   Γιώργος Καζαντζής
1. Γιάννης Χαρούλης

Φθινόπωρο στον έρωτα
απόψε ανατέλλει
αρισμαρί και μέλι
μύρισαν τα βουνά
κι εγώ κοιτάζω σιωπηλός
το χώμα το βρεγμένο
σαν κάρβουνο αναμμένο
η ομορφιά πονά.

Φιλί γυρεύω του ουρανού
κι αυτός μου δίνει στάχτη
μα απ’ της καρδιάς τ’ αδράχτι
σαν θέλω να κοπείς
σαλεύουν τα πορτόφυλλα
κι η κλειδωνιά γυρίζει
αέρας μου σφυρίζει
αν έρθεις, μην αργείς.

Γδύσου κι από τα μάτια μου
πάρε νερό και πλύσου
ο χωρισμός θυμήσου
είναι χειμωνανθός
τη λύπη την κατοίκησα
σε νύχτα και σε μέρα
σ’ αφήνω στον αέρα
για να σε βρω στο φως.

Η αγάπη φόβους και όνειρα
δειπνά προτού ραγίσει
στου πόνου το ξωκλήσι
αγιάζει η ερημιά
κι εγώ μια θλίψη που ζητώ
για να με σημαδέψει
το φως πριν βασιλέψει
θα σ’ αρνηθώ ξανά.